Przejdź do strony
Według tradycyjnej metody obliczania wieku ciążowego 1 i 2 tydzień ciąży przypadają na I fazę cyklu miesiączkowego, czyli jeszcze przed poczęciem (zapłodnieniem). Wówczas to złuszcza się błona śluzowa macicy z poprzedniego miesiąca. Na jej miejscu wyrasta „nowa” śluzówka i zaczyna dojrzewać komórka jajowa, która zostanie uwolniona z jajnika ok. 14 dnia cyklu.
Kobieta planująca ciążę powinna przestrzegać kilku ważnych zasad, do których należy:
W przypadku zażywania jakichkolwiek leków, należy zapytać swojego lekarza, czy są one bezpieczne w okresie ciąży.
Na początku tego tygodnia dochodzi do zapłodnienia. Po intymnym zbliżeniu miliony plemników rozpoczynają „wyścig” do komórki jajowej, która wędruje jajowodem w kierunku jamy macicy. Z komórką jajową łączy się tylko jeden najsilniejszy plemnik – i to właśnie wtedy rozpoczyna się nowe życie. Poczęte dziecko zyskuje od razu niezmienny układ genów, z którym się urodzi.
Również w momencie zapłodnienia zostaje określona płeć dziecka – powstaje jeden, niepowtarzalny człowiek. Ma on już ustalone niektóre cechy charakteru, a także kolor oczu, włosów oraz podatność na niektóre choroby.
Zapłodniona w jajowodzie komórka jajowa (zygota) wędruje ok. 5 dni do jamy macicy, cały czas dzieląc się intensywnie. Początkowo tworzy morulę (skupisko ściśle przylegających do siebie komórek), a następnie blastocystę (w obrębie dotychczasowego skupiska komórek powstaje jamka wypełniona płynem).
Około 6 dni od zapłodnienia zaczyna się proces zagnieżdżania zarodka (implantacja). W tym czasie rozpoczyna się również produkcja hormonu ciążowego gonadotropiny kosmówkowej (hCG), która hamuje wzrost innych pęcherzyków jajnikowych (czyli dojrzewanie kolejnych komórek jajowych) oraz nasila produkcję estrogenów i progesteronu. Te ostatnie hormony powstrzymują złuszczanie śluzówki macicy, stymulują rozwój łożyska i umożliwiają dalszy rozwój ciąży. W tym czasie rozpoczyna się zasadniczy rozwój wszystkich narządów i układów płodu.
Pod koniec 3-go tygodnia ciąży może wystąpić niewielkie plamienie – tzw. plamienie implantacyjne. Zazwyczaj jest ono bardzo nieznaczne i większość ciężarnych w ogóle go nie zauważa.
Na tym etapie ciąży w rosnącym nowym organiźmie (embrionie) można dostrzec 3 odrębne warstwy komórek. Są to tzw. listki zarodkowe, czyli:
Zarodek jest jeszcze bardzo mały i nie przekracza 1 mm.
Pod koniec 4 tygodnia ciąży (czyli w terminie spodziewanej miesiączki) można już wykonać test ciążowy, którego pozytywny wynik zależy od produkowanej przez zarodek gonadotropiny kosmówkowej (hCG). Zmiany zachodzące w układzie hormonalnym powodują wystąpienie pierwszych objawów ciąży (zmęczenie, bolesność piersi, nudności i wymioty, gorsze samopoczucie, pobolewania w jamie brzusznej).
Widoczny jest kulisty zawiązek głowy zarodka. Stopniowo wyodrębnia się tułów, przejściowo zakończony ogonem. Dziecko ma ok. 2-4 mm długości. Powoli kształtuje się układ pokarmowy i moczowo-płciowy, intensywnie rozwija się układ nerwowy. Pod koniec tego tygodnia zaczyna bić serce.
Objawy ogólne są podobne do tych z poprzedniego tygodnia. Powiększają się gruczoły piersiowe, są bardzo wrażliwe na dotyk. Apetyt zazwyczaj zmniejsza się. Pojawia się potrzeba częstszego oddawania moczu, ponieważ organizm gromadzi wodę i nerki pracują bardziej intensywnie.
Jeśli jeszcze nie odbyła się pierwsza wizyta u ginekologa, należy zrobić to jak najwcześniej. Lekarz przeprowadza badanie ginekologiczne, pobiera cytologię, zleca potrzebne badania laboratoryjne i ustala plan wizyt kontrolnych. Zakłada również kartę ciąży.
Zamyka się cewa nerwowa, znacznie powiększa się i rozwija mózg zarodka. Na bocznych stronach głowy pojawiają się „pęcherzyki”, z których powstaną oczy dziecka. Trwa rozwój układu pokarmowego, oddechowego i wydalniczego. Na tułowiu wykształcają się małe „pączki” – zawiązki rączek i nóżek dziecka. Pojawiają się również zawiązki nerek. Następuje dalszy rozwój łożyska, które w przyszłym trymestrze całkowicie przejmie funkcje hormonalne.
Bijące serce dziecka widoczne jest już podczas przezpochwowego badania USG. Długość ciała (tzw. długość ciemieniowo-siedzeniowa, ang. CRL) osiąga 5-6 mm.
U przyszłej mamy mogą nasilić się nieprzyjemne objawy ciążowe: nudności, wymioty, osłabienie i zmęczenie. Piersi nadal są bolesne i nabrzmiałe, utrzymuje się częste oddawanie moczu.
W tym tygodniu ostatecznie wykształca się pępowina, przez którą rosnące dziecko otrzymuje od matki substancje odżywcze i tlen oraz usuwa zbędne produkty przemiany materii. Następuje dalszy rozwój układu pokarmowego i oddechowego. Powstaje otwór gębowy, nozdrza i zawiązki uszu. Formuje się podniebienie i język, rozwijają się mięśnie mimiczne. W tęczówkach gałek ocznych gromadzi się barwnik. Twarz dziecka zaczyna powoli nabierać „ludzkich” kształtów. Serce dziecka jest już w pełni ukształtowane – składa się z dwóch komór i dwóch przedsionków. Rozpoczyna się różnicowanie narządów płciowych, ale wzrokowo nie można jeszcze określić płci dziecka, mimo iż genetycznie jest ona już „zaprogramowana”. Cały zarodek mierzy 6-10 mm długości (CRL) i waży ok. 1 g.
Równocześnie zachodzą dalsze zmiany w organiźmie przyszłej mamy. W ujściu zewnętrznym kanału szyjki macicy formuje się czop śluzowy, który oddzieli jamę macicy od otoczenia zewnętrznego. W tym tygodniu niekiedy odczuwalne są lekkie skurcze lub pobolewania w podbrzuszu. Jeżeli są one zbyt silne lub dodatkowo pojawi się krwawienie należy udać się do lekarza. Większość kobiet zaczyna powoli przybierać na wadze, chociaż niekiedy, w wyniku wymiotów, obserwuje się przejściowe obniżenie ciężaru ciała. Jeśli wymioty są uporczywe i uniemożliwiają przyjmowanie pokarmu oraz napojów, należy również skonsultować się z lekarzem.
Kończyny dziecka zaczynają się zginać w stawach, formują się stopy i dłonie. Powstają paluszki rąk, które początkowo pozostaną połączone błoną. Następuje dalszy rozwój twarzy (nos i wargi górne) oraz pojawiają się zawiązki powiek, które rosnąc, na pewien czas całkowicie zasłonią kształtujące się gałki oczne. Wytworzenie szpary powiekowej nastąpi dopiero za 15-18 tygodni. W naczyniach krwionośnych zaczyna krążyć krew. Obserwuje się również dalszy, szybki rozwój przewodu pokarmowego. Płuca dziecka przybierają kształt rozgałęzionego balonika. Rozwinęło się również ucho wewnętrzne – najważniejsza część narządu słuchu i równowagi. Równocześnie tworzy się szkielet, który początkowo ma podłoże chrzęstne. Zastępowanie chrząstki kością (kostnienie) rozpocznie się wprawdzie już pod koniec tego tygodnia, ale proces ten będzie trwał przez wiele lat, aż do zakończenia okresu dojrzewania. Rozwijający się zarodek jest otoczony płynem owodniowym, który chroni go przed urazami i amortyzuje wstrząsy.
U przyszłej mamy mogą się pojawić problemy z cerą, która staje się sucha i blada. Nierzadko dołączają się wypryski oraz poszerzone naczynka. Typowe są wahania nastroju, zaparcia, niepokój i senność. Wskazane jest uprawianie lekkich i bezpiecznych sportów np. joga, pływanie, czy specjalna gimnastyka dla ciężarnych.
W tym tygodniu wykształcają się paluszki u nóg, podobnie jak u rąk połączone błoną. Początkowo zmniejsza się, a następnie zaczyna zanikać ogon na końcu tułowia. Główka dziecka, znacznie większa od reszty ciała, przygięta jest do klatki piersiowej. Powoli formuje się szyja oraz powstają półkule mózgu. W tym tygodniu wykształcają się również wewnętrzne narządy płciowe: jądra i pęcherzyki nasienne u chłopców oraz jajniki u dziewczynek. Warga górna uzyskuje ostateczne kształty, formuje się również żuchwa. Małżowiny uszne przemieszczają na boczną powierzchnię główki, a w obrębie przyszłych kości szczękowych i żuchwy pojawiają się zawiązki zębów mlecznych. Dziecko wykonuje żywe ruchy tułowia i kończyn, ale nie są one jeszcze wyczuwalne dla matki. Długość ciała dziecka (CRL) dochodzi do 30 mm, a jego ciężar do 4 gramów.
Większość ciężarnych nadal odczuwa zmęczenie. Mogą pojawić się krwawienia z nosa i suchość śluzówek. Piersi powiększają się i są nadal bardzo wrażliwe na dotyk.
Kończy się okres zarodkowy – odtąd rozwijające się dziecko będzie nazywane płodem. Wszystkie narządy organizmu zostały już ukształtowane. Kolejne etapy ciąży, to czas ich wzrostu i dalszego doskonalenia. Intensywny rozwój kontynuuje mózg – w ciągu minuty postaje około 250 tys. nowych komórek nerwowych (neuronów). Resorbuje się błona łącząca paluszki u rąk i nóg oraz ostatecznie zanika ogon. Tworzy się przegroda nosa, a twarz dziecka uzyskuje indywidualne rysy. Gałki oczne przemieszczają się z boków głowy do przodu.
Należy podkreślić, że od tego tygodnia znacznie zmniejsza się ryzyko powstania wad rozwojowych, bo płód jest bardziej odporny wszelkie czynniki uszkadzające (infekcje, substancje chemiczne, promieniowanie itd.) Długość ciała dziecka dochodzi do 30-40 mm (CRL), a jego ciężar – do ok. 5g.
Powiększona macica uciska na pęcherz moczowy, co objawia się ciągłym parciem na mocz. Może również dochodzić do niekontrolowanej ucieczki moczu, np. podczas śmiechu, czy kaszlu. Brzuch staje się coraz większy, a talia powoli zanika.
Nadal trwa szybki wzrost dziecka. Skóra gromadzi barwnik melaninę, ale jest nadal bardzo przeźroczysta i prześwitują przez nią naczynia krwionośne. Tworzą się zalążki paznokci i linie papilarne na opuszkach palców. Wątroba jest bardzo duża i wypełnia prawie całą jamę brzuszną. Jej głównym zadaniem na tym etapie ciąży jest wytwarzanie składników krwi. Nadal trwa intensywny rozwój układu nerwowego. Poszczególne części ciała dziecka (np. warga górna, rączki) stają się wrażliwe na dotyk.
U większości przyszłych mam poprawia się samopoczucie. Stopniowo mija senność, nudności i wymioty, a także zmienność nastrojów. Ciężar ciała jest o 1-2 kg większy niż przed ciążą.
Twarz dziecka uzyskuje kompletny profil: w pełni ukształtowany jest jego nosek i bródka. Intensywnie tworzą się kolejne połączenia nerwowe. Nerki zaczynają wytwarzać mocz, który wydalany jest do płynu owodniowego. Wątroba rozpoczyna produkcję żółci, a układ pokarmowy podejmuje właściwą pracę. W skórze pojawiają się zawiązki cebulek włosowych. W tym czasie wykształca się również odruch ssania. Dziecko może otwierać i zamykać usta oraz połykać płyn owodniowy, który jest następnie trawiony w przewodzie pokarmowym. Kubki smakowe są w pełni ukształtowane i dziecko zaczyna rozróżniać smaki.
Serce bije z szybkością 160 uderzeń na minutę. Dzięki dalszemu rozwojowi układu nerwowego płód zaczyna reagować na bodźce zewnętrzne. Jego długość osiąga 6-7 cm (CRL), a waga – 10-15 g. Kształtujące się łożysko waży około 50 gramów.
Samopoczucie przyszłej mamy systematycznie się poprawia, powracają siły i chęć do życia. Nadmiar energii można spożytkować na lekkie ćwiczenia fizyczne, pływanie lub zwykły spacer. Skóra ponownie staje się różowa i gładka.
Dziecko ma już w pełni ukształtowane kości, stawy i mięśnie. Jest bardzo żywe, porusza często kończynami i tułowiem. Bardzo aktywne są również mięśnie mimiczne twarzy.
W tym tygodniu pojawiają się zawiązki zębów stałych, a trzustka rozpoczyna wytwarzać insulinę. W obrębie krtani tworzą się struny głosowe. Dziecko mierzy 7-8 cm (CRL) i waży ok. 16-20 gramów.
Ten tydzień ciąży to początek II trymestru. Ryzyko poronienia wyraźnie spada. Tarczyca dziecka zaczyna wydzielać hormony. Na główce pojawiają się włosy, a na pozostałych częściach ciała powstaje delikatny meszek (lanugo), ochraniający skórę dziecka. W tym tygodniu można zaobserwować pierwsze ruchy oddechowe klatki piersiowej. Dalej doskonali się odruch ssania. Dziecko rośnie bardzo szybko, osiągając 8-9 cm długości (CRL) oraz 25-30 g. wagi.
W II trymestrze w organiźmie przyszłej mamy postępują ciążowe zmiany adaptacyjne. Rośnie ciężar ciała, na nogach mogą pojawić się żylaki i pękające naczynka. Przykrą dolegliwością bywają również hemoroidy. Brodawki sutkowe gromadzą barwnik i przez to stają się wyraźnie ciemniejsze.
Tułów dziecka zaczyna rosnąć znacznie szybciej niż głowa, nadrabiając tym samym stracony dystans. Wątroba intensyfikuje produkcję żółci. U chłopców jądra rozpoczynają wędrówkę do worka mosznowego. Postępuje dalszy rozwój mięśni – dziecko potrafi już zwinąć rękę w pięść i zginać ramiona. Chętnie kopie nogami, prostuje palce i przeciąga się. Pod koniec tego tygodnia mierzy ok. 10-11 cm (CRL), a waży ok. 40-50 g.
Organizm ciężarnej pracuje inaczej niż przed ciążą. Serce bije szybciej i jest nieco większe. Ciągle rośnie objętość krążącej krwi. Niekiedy występują problemy z koncentracją. Już na tym etapie ciąży mogą się pojawić krótkie, niebolesne skurcze macicy, tzw. skurcze Braxtona-Hicks?a. W ten sposób macica przygotowuje się do porodu.
W dalszym ciągu kształtują się cechy zewnętrzne dziecka. Zaczynają rosnąć paznokcie: najpierw u rąk, nieco później u nóg. Ruchy dziecka stają się zamierzone i coraz bardziej skoordynowane. Szkielet dalej się rozwija i postępuje jego mineralizacja. W jajnikach u dziewczynek powstają pęcherzyki pierwotne, które w dojrzałym życiu wydadzą komórki jajowe. Długość ciała dochodzi do 11-12 cm (CRL), a jego ciężar do 60-80 gramów.
Przykre dolegliwości z pierwszego trymestru ciąży ustępują całkowicie, samopoczucie jest doskonałe. Niektóre mamy mogą odczuć pierwsze ruchy dziecka. W tym okresie można już zapisać się do Szkoły Rodzenia.
Dziecko ma ostatecznie uformowane ucho zewnętrzne, czyli małżowinę i przewód słuchowy zewnętrzny. Kosteczki słuchowe, mieszczące się w uchu środkowym są w pełni zmineralizowane, dzięki czemu maluszek zaczyna odbierać bodźce dźwiękowe z zewnątrz. Rozwój serca został zakończony, choć jego budowa odbiega nieco od serca noworodka: pomiędzy przedsionkami widoczny jest otwór, który zamknie się dopiero po urodzeniu. Również krew krąży inaczej niż u dorosłego. Mimo małych rozmiarów serduszko dziecka przepompowuje 30 litrów krwi dziennie, bijąc ponad 2-krotnie szybciej niż serce matki. Produkcję krwinek rozpoczyna szpik kostny (do tej pory robiła to wątroba).
U dziewczynek tworzą się narządy płciowe wewnętrzne (jajowody, macica i pochwa) oraz zewnętrzne (wargi sromowe). U chłopców rozwija się gruczoł krokowy (prostata) i prącie (penis).
Od tego tygodnia w warstwie podskórnej zaczyna się gromadzić brunatna tkanka tłuszczowa, która po urodzeniu pomoże zabezpieczyć dziecko przed utratą ciepła. Kształtują się ostatecznie dalsze cechy osobowe: indywidualny układ linii na wewnętrznej powierzchni dłoni oraz linie papilarne na opuszkach palców. Pojawia się również odruch chwytny.
Ciężar ciała wynosi ok. 90-120 gramów, a długość dziecka dochodzi do 13 cm.
Pełną dojrzałość uzyskuje łożysko, które całkowicie przejmuje funkcje hormonalne (do tej pory hormony potrzebne do rozwoju ciąży pochodziły głównie z jajnika). Łożysko pośredniczy również w dostarczaniu dziecku substancji odżywczych i tlenu oraz usuwaniu jego produktów przemiany materii.
Ciężar ciała większości przyszłych mam jest o 3-4 kilogramy większy niż przed ciążą. Odpowiednio powiększyły się również piersi. Drugi trymestr to dobry czas na wizytę u stomatologa. Należy o tym pamiętać, ponieważ ciężarne są bardziej narażone na rozwój próchnicy.
Wszystkie narządy dziecka doskonalą w dalszym ciągu swoje funkcje. Nadal trwa dynamiczny rozwój mózgu i narządów zmysłów. Długość ciała dziecka dochodzi do 12-15 cm (CRL), a jego waga przekracza 150 g.
Większość przyszłych mam w tym tygodniu zaczyna odczuwać pierwsze ruchy swego dziecka. Na początku są one bardzo delikatne, wręcz trudne do zarejestrowania, dopiero z czasem stają się silniejsze i jednoznacznie wyczuwalne.
Niektórym przyszłym mamom zaczynają doskwierać bóle pleców, ponieważ rosnąca macica znacznie obciąża kręgosłup. Ulgę mogą przynieść odpowiednio dobrane ćwiczenia gimnastyczne, pływanie albo joga.
Na skórze płodu, oprócz meszku (lanugo), znajduje się warstwa mazi płodowej, która chroni przed wyschnięciem i uszkodzeniami. Dziecko intensywnie ćwiczy ruchy całego ciała i małych kończyn. Płuca podlegają ciągłemu doskonaleniu. W wyniku ruchów oddechowych dziecko nabiera i wydala wody płodowe. Rączki i nóżki uzyskują właściwe proporcje. Od tego tygodnia zacznie się szybki przyrost wagi.
U przyszłych mam może pojawić się świąd skóry brzucha, który spowodowany jest jej rozciąganiem. Pomocne w takich przypadkach bywają intensywnie nawilżające kremy. Niektóre ciężarne mogą odczuwać skurcze łydek i drętwienie palców rąk. Niekiedy pojawiają się też obrzęki nóg.
20-tygodniowy płód to już w pełni ukształtowany mały człowiek, który waży około 260 gramów. Nadal intensywnie rozwija się skóra, w obrębie której różnicują się poszczególne warstwy (naskórek, skóra właściwa, tkanka podskórna). Doskonalą się narządy zmysłów: dziecko dobrze słyszy, odczuwa zmiany położenia oraz reaguje na temperaturę otoczenia.
Mały człowiek bardzo intensywnie się rusza, co jest już wyraźnie wyczuwalne dla przyszłej mamy. Ma również własne pory aktywności i snu. Dziecko połyka coraz więcej płynu owodniowego, który jest trawiony w przewodzie pokarmowym. Potrafi także rozróżniać podstawowe smaki. Coraz większy udział w produkcji krwinek ma szpik kostny (do niedawna było to głównym zadaniem wątroby). Doskonali się również układ odpornościowy dziecka. Dziewczynki mają już wykształconą macicę i jajowody. Stopniowo postępuje tworzenie światła pochwy i rozwój warg sromowych.
U chłopców prącie (siusiak) i worek mosznowy są wyraźnie widoczne. Jądra znajdują się ciągle w jamie brzusznej – do moszny „przewędrują” nieco później.
Dziecko mierzy ok. 18-19 cm, a jego waga przekracza 300 gramów.
Niektóre przyszłe mamy zmagają się z bólami i obrzękami nóg. Mogą również pojawić się żylaki. Rosnący ciężar ciała utrudnia sprawne poruszanie.
U chłopców rozpoczyna się zstępowanie jąder do worka mosznowego. Dziewczynki mają już całkowicie wykształconą pochwę. Dzięki dalszemu doskonaleniu układu słuchu maleństwo potrafi rozpoznać głos matki. Oprócz „zwyczajnych” ruchów, pojawiać się mogą rytmiczne „wstrząsy” całego ciała dziecka, które są objawem czkawki. Paznokcie sięgają końców opuszek palców. W tym tygodniu wyrosną również brwi. Wątroba wypełnia coraz więcej funkcji, m. in. rozkłada bilirubinę, powstającą w śledzionie w wyniku rozpadu czerwonych krwinek. Do swoich przyszłych zadań intensywnie przygotowuje się układ pokarmowy.
Wzrost dziecka pod koniec tego tygodnia dochodzi do 20 cm, a jego waga waha się w przedziale 350-450 g.
U przyszłych mam mogą się pojawić delikatne, nieregularne skurcze macicy (tzw. skurcze Braxton-Hicks’a). Są one formą „treningu” przed porodem i nie powinny budzić niepokoju. Jeżeli jednak skurcze staną się bolesne lub częstsze niż cztery na godzinę, należy udać się do lekarza.
Gromadzący się ciągle barwnik (pigment) nadaje powoli właściwe zabarwienie skórze dziecka. Proporcje jego ciała są prawidłowe i zaczyna przypominać wyglądem noworodka. Dziecko często się porusza, a jego ruchy odzwierciedlają stan emocjonalny. Ciężar ciała w tym tygodniu ciąży zbliża się do 500 gramów.
Ciężarne mogą mieć problemy ze znalezieniem odpowiedniej pozycji do snu lub wypoczynku. Korzystne jest położenie na lewym boku, ponieważ wtedy rosnąca macica nie uciska na naczynia w jamie brzusznej matki, a tym samym nie utrudnia napływu krwi do łożyska.
W płucach rozpoczyna się wytwarzanie surfaktantu, czyli substancji, która po urodzeniu zapobiega zapadaniu się i sklejaniu pęcherzyków płucnych. Szkielet dziecka nadal kostnieje w szybkim tempie. Ma ono już dobrze rozwinięty odruch chwytny. Ciężar ciała dziecka dochodzi do 550 g., a jego długość do ok. 22 cm. Jeśli poród nastąpiłby w tym tygodniu, dzięki specjalistycznej aparaturze medycznej miałoby ono szanse na przeżycie.
U przyszłych mam, wskutek ciągłego powiększania się brzucha mogą pojawić się rozstępy skórne. Aby im zapobiec należy stosować odpowiednie kremy i maści przeciw rozstępom. W tym tygodniu (lub w najbliższych) lekarz prowadzący zleca wykonanie tzw. testu tolerancji glukozy, który ma na celu wykrycie cukrzycy ciężarnych. Polega on na oznaczeniu poziomu cukru we krwi po wypiciu określonej dawki glukozy.
Ważną rzeczą jest dostrzeżenie ewentualnych objawów porodu przedwczesnego, do których należą bóle podbrzusza, skurcze i twardnienie macicy, bóle w okolicy krzyżowej, czy krwista wydzielina z pochwy. Gdyby się one pojawiły, należy pilnie zgłosić się do Poradni.
Struktury ucha są w pełni ukształtowane i dziecko lepiej słyszy głosy z zewnątrz. Warto do niego mówić, ponieważ przez to „ćwiczy” swój słuch, a po urodzeniu łatwiej rozpozna głosy rodziców. Układ nerwowy stale się doskonali różnicują się kolejne elementy kory mózgowej. W tym tygodniu zaczynają się otwierać nozdrza dziecka, co wkrótce umożliwi mu wciąganie i wydalanie płynu owodniowego przez nos w ten sposób będzie ćwiczyło ruchy oddechowe. Dziecko mierzy ok. 23 cm i waży 700-750 g.
Stale rosnąca macica wywiera ucisk na jelita i żołądek, co u części ciężarnych powoduje zaburzenia trawienia i zgagę. Poprawę może przynieść jedzenie mniejszych porcji posiłku, ale za to w krótszych odstępach czasu. Powiększająca się macica może również utrudniać głębszy wdech.
W tym tygodniu następuje otwarcie szpary powiekowej i dziecko może już mrugać oczami. Wyrastają rzęsy, gęstnieje owłosienie na główce. Maleństwo ma ok. 25 cm długości i waży 900 gramów.
Płód potrafi reagować na światło. Ponieważ dużo śpi, jego oczy są przez większość czasu zamknięte. Meszek na skórze (lanugo) stopniowo zanika. Pod koniec tego tygodnia dziecko waży blisko 1 kg i ma ponad 30 cm długości.
Rosnąca macica coraz bardziej uciska jelita i żołądek, co u części przyszłych mam nasila uczucie zgagi. Ulgę w takich przypadkach przynosi mleko, ciepła herbata, a niekiedy guma do żucia. W tym okresie może się również pojawić żółta wydzielina z brodawek sutkowych – jest to tzw. siara, czyli pierwszy pokarm.
W mózgu dziecka nadal zachodzą bardzo ważne zmiany. Zaczyna się fałdować jego powierzchnia, co stanowi kolejny etap rozwoju kory mózgowej. Wyraźnie widoczne są brwi, rzęsy oraz włosy na głowie. W tkance podskórnej gromadzi się podściółka tłuszczowa, dzięki czemu dziecko staje się coraz bardziej „pulchne”. Pod koniec tego tygodnia maluch mierzy około 35 cm długości, a jego waga może przekroczyć 1100 gramów.
Przyszłe mamy muszą uzbroić się w cierpliwość, ponieważ rozpoczęty właśnie ostatni trzeci trymestr ciąży bywa niekiedy dość uciążliwy. Mogą doskwierać zaparcia, zgaga, ucisk na narządy jamy brzusznej oraz bóle kręgosłupa. Niekiedy pojawiają się problemy z oddychaniem, skurcze łydek, hemoroidy oraz żylaki kończyn dolnych. Brzuch staje się coraz większy i cięższy. U większości ciężarnych przyrost wagi przekracza 10 kg.
Ruchy dziecka są coraz silniejsze, czasami nawet boleśnie odczuwane przez mamę. Nadnercza rozpoczynają produkcję hormonów steroidowych. W mózgu tworzą się ośrodki wzroku, słuchu, mowy i węchu. Waga dziecka sięga 1300 gramów, a jego długość ok. 37 cm.
Przyszłe mamy mogą mieć kłopoty ze snem. Z powodu powiększającego się brzucha jest im niewygodnie leżeć. Niełatwo również znaleźć komfortową pozycję do wypoczynku w ciągu dnia. Kontrolowanie (liczenie) ruchów dziecka jest teraz łatwiejsze, ponieważ są one wyraźnie wyczuwalne. Jeżeli ruchy stają się rzadsze lub pojawiają się nietypowe zmiany w aktywności płodu (np. gwałtowne ruchy) należy koniecznie skontaktować się z lekarzem.
Zewnętrzne warstwy skóry dziecka są na tyle rozwinięte, że nie widać już siatki naczyń krwionośnych. Ruchy zmieniają powoli swój charakter. Rzadsze stają się gwałtowne „kopnięcia”, a częściej obserwuje się rozpychania lub wypinania różnych części ciała. W dalszym ciągu może pojawiać się czkawka. Czasami jest ona dość regularna. Produkcję składników krwi przejmuje całkowicie szpik kostny. Dziecko mierzy ok. 38-39 cm (od czubka głowy do pięt), a jego waga oscyluje wokół 1400 g.
U przyszłych mam nadal mogą się pojawiać napinania macicy jest to kontynuacja przygotowania do porodu. Niekiedy twardnienie może być dość nieprzyjemne. Czas trwania skurczu zwykle nie przekracza 120 sekund. Jeśli skurcze trwają dłużej i są bolesne należy udać się do lekarza.
W skórze dziecka nadal gromadzi się podściółka tłuszczowa, nadająca jej właściwe, różowe zabarwienie. Maluch ciągle pije płyn owodniowy, który następnie trawi w przewodzie pokarmowym. Dziecko reaguje na światło, odpowiednio zwężając lub rozszerzając źrenice. Pod koniec tego tygodnia waga płodu dochodzi do 1600 gramów, a jego długość do 40 cm.
U przyszłych mam nasila się wytwarzanie siary, która może bezwiednie wyciekać z brodawek sutkowych. W takich przypadkach bardzo pomocne okazują się wkładki laktacyjne, które chłonąc nadmiar pokarmu, zapobiegają przemoczeniu biustonosza.
Zmienia się również chód ciężarnych, który nabiera charakteru lekkiego kołysania z boku na bok. Brzuch robi się coraz większy. Powiększająca się macica bardziej uciska na wątrobę i żołądek, powodując dyskomfort w nadbrzuszu.
Warto pamiętać o okresowym zmierzeniu ciśnienia krwi.
Pod względem budowy zewnętrznej dziecko jest właściwie w pełni rozwinięte. U chłopczyków jądra ostatecznie zstępują do worka mosznowego. Rozwija się i doskonali pamięć dziecka, dzięki czemu jest ono w stanie zapamiętać docierające do niego z zewnątrz sygnały (np. różnego rodzaju dźwięki). Maluch ma również stały rytm snu i czuwania. Jego waga dochodzi do około 1800 gramów.
Większość ciężarnych skarży się na narastające obrzęki nóg. Jeśli dotyczą one okolicy kostek i znikają po nocnym wypoczynku nie są zwykle niczym niepokojącym. Jeżeli obrzęki utrzymują się lub powiększają, towarzyszą im bóle głowy, bóle w nadbrzuszu i zaburzenia widzenia, należy natychmiast zgłosić się do lekarza.
Dziecko potrafi już nie tylko czuć, ale również myśleć. Nadal doskonali się układ odpornościowy. Płuca są prawie dojrzałe. Podściółka tłuszczowa w skórze ciągle się rozwija, co po urodzeniu zapewni właściwą regulację temperatury i ochronę przed urazami. Położenie płodu w macicy najczęściej nie ulegnie już zmianie. Zdecydowana większość dzieci jest zwrócona główką w stronę miednicy (do dołu). Ciężar ciała zwykle przekracza 2 kg.
Dla większości przyszłych mam rozpoczyna się najtrudniejszy okres ciąży. Nasila się uczucie ciągłego zmęczenia, bóle pleców, skurcze łydek. Coraz trudniej jest znaleźć wygodną pozycję do odpoczynku.
Waga ciała dziecka wynosi około 2300 g, a jego długość dochodzi do 45 cm. Znacznie rzadziej kopie, a coraz częściej wierci się i przeciąga. Warstwa mazi płodowej staje się grubsza, zastępując zanikły meszek (lanugo).
U niektórych ciężarnych mogą się pojawić niewielkie krwawienia z nabrzmiałych dziąseł. Z brodawek sutkowych często intensywnie wycieka siara. Warto już mieć przygotowany komplet ważnych dokumentów (dowód osobisty, legitymacja ubezpieczeniowa z aktualnym wpisem, grupa krwi, karta ciąży, wyniki wykonanych badań), torbę z ubraniami dla siebie oraz wyprawkę dla noworodka.
Wszystkie narządy i układy płodu kończą swój rozwój wewnątrzmaciczny. Na tym etapie ciąży każde (!) dziecko ma niebieskie oczy. Ostateczna barwa tęczówek ukształtuje się w pierwszych miesiącach po urodzeniu. Ciężar ciała dziecka przekracza zwykle 2,5 kg, a jego długość 45 cm.
Ciężarna macica dochodzi do łuków żebrowych, co utrudnia oddychanie. Powraca częste oddawanie moczu. Napinania i twardnienia macicy mogą być częstsze i silniejsze. Należy stale zwracać uwagę na ruchy dziecka, ponieważ odzwierciedlają one jego stan.
Dzięki odpowiedniemu nagromadzeniu tkanki tłuszczowej dziecko ma już typowe, okrągłe kształty. Rusza się nieco mniej, a właściwie inaczej, ponieważ duże rozmiary dziecka uniemożliwiają silne, zamaszyste ruchy. Rozpoczyna się powolny zanik mazi płodowej. Dziecko waży około 2,7 kg i ma ok. 48 cm długości.
Przyszłe mamy mogą odczuć ulgę w oddychaniu, ponieważ brzuch obniża się (płód zstępuje do miednicy, ustawiając się odpowiednio do porodu). Zmniejsza się ucisk na żołądek i często poprawia się apetyt. W ciążach bliźniaczych należy się spodziewać wystąpienia skurczów porodowych, ponieważ bliźnięta rodzą się zwykle wcześniej (35-37 tydzień).
Od końca tego tygodnia dziecko będzie określane jako donoszone, czyli w pełni gotowe do przyjścia na świat. Jego waga zwykle przekracza 3 kg, a długość ciała dochodzi do 49-50 cm.
U części ciężarnych pojawiają się skurcze porodowe (są one wyraźnie silniejsze niż dotychczasowe twardnienia macicy), może również dojść do odpłynięcia płynu owodniowego. Objawy te poprzedza często odejście czopa śluzowego, który do tej pory zamykał kanał szyjki macicy. Zarówno skurcze macicy, jak i odejście wód płodowych są sygnałem do natychmiastowego udania się do szpitala.
Dzieci, które jeszcze pozostają w macicy ciągle rosną, osiągając pod koniec tego tygodnia ok. 3,2 kg. W jelitach gromadzą się resztki strawionych składników wód płodowych, które utworzą tzw. smółkę (pierwszy stolec).
Jeśli poród jeszcze się nie zaczął, może to nastąpić w każdej chwili.
Znaczna część mazi płodowej zanikła. Dziecko waży od 3200 do 3500 gramów i jest gotowe do porodu.
U ciężarnych oczekujących na rozpoczęcie porodu narasta zniecierpliwienie i obawy. Jest to w pełni zrozumiałe. Jeśli ruchy płodu są prawidłowe i nie występują inne objawy, należy zachować spokój. Dziecko wie najlepiej, kiedy ma przyjść na świat.
Dziecko urodzone w tym tygodniu waży około 3,5 kg i ma 54-56 cm długości. Przejściowo może mieć nieco „zniekształconą” główkę, co jest spowodowane przeciskaniem się przez kanał rodny. Jego ciało pokrywają resztki mazi płodowej.
Koniec 40 tygodnia ciąży jest jedynie „statystycznym”, a nie biologicznym (indywidualnym) terminem porodu. Połowa ciężarnych rodzi przed osiągnięciem tego wyznaczonego dnia, a druga połowa zrobi to w ciągu kolejnych 2 tygodni.
„Przekroczenie” terminu porodu wymaga bardziej wnikliwego nadzoru nad ciążą. W tej szczególnej sytuacji należy ściśle stosować się do zaleceń swojego lekarza.